Picia scola de dialetto fiuman
Tko smo mi fijumani? Glazbeni homaž Gianne Mazzieri, svom ocu Ettore, povodom 20. godišnjice njegove smrti
Chi semo noi fiumani? Omaggio musicale de Gianna Mazzieri al suo papà Ettore a 20 anni da la sua scomparsa
Prof. Dr. Sc. Gianna Mazzieri Sanković izvanredna je profesorica koja predaje na Filozofskom Fakultetu u Rijeci i jedna od osnivačica Odsjeka za talijanistiku FFRI, te je rođena Fijumanka. Njene iznimne studije o talijanskoj i fijumanskoj književnosti, kao i studije o fijumanskom dijalektu posebno su cijenjene od strane akademskog svijeta te se nagrade i priznanja koje su joj dodijeljene više ni ne nabrajaju. Ove godine joj je dodijeljena Zlatna plaketa Grb grada Rijeke “za izuzetan doprinos na internacionalnom znanstvenom istraživanju te međunarodnoj promidžbi riječke književne i jezične baštine“. Profesorica Mazzieri Sanković je između ostalog jedna od zaslužnih za otkrivanje i proučavanje prvih dokumenata pisanih na fijumanskom, kao što je na primjer tarifar ribe (La carta del pese) koji je 1449. izglasalo riječko Vijeće a zapisan u Liber Civicun, knjizi kancelara Francesca Antonia de Rena.
Gianna Mazzieri smatra da “Bez fijumanskog identiteta i bez fijumanskog autohtonog govora, nema Rijeke, ostao bi siromašan grad bez temelja”. Jedan od načina da se ovaj dijalekt spasi od izumiranja je, naravno, da ga se sve više upotrebljava kao jezik komunikacije, ali je isto tako bitno pisati na fijumanskom. Iznimno je bitno, i o tome sam već imala prilike govoriti u ovoj kolumni, pisanje songova, pjesama na fijumanskom, a Gianna Mazzieri sama komponira glazbu i piše tekstove i to već otkad je bila dijete. Nedavno su njenu pjesmu “Te sento Fiume”, koju je napisala kad je imala samo 16 godina, snimili đaci iz Zbora Škole Dolac, tako da je pjesma u novom aranžmanu kojeg potpisuje Aleksandar Valenčić doživjela novi uspjeh, i mogli ste je često čuti u emisiji “Glista” na Radio Rijeci. Ove nas je godine Gianna Mazzieri ugodno iznenadila i ganula, predstavljajući na Festivalu “Canzonette fiumane 2024” pjesmu koju je posvetila svom ocu, poznatom novinaru, kolumnistu, sportskom novinaru, satiričaru i promicatelju fijumanskog dijalekta, Ettore Mazzieriju. Prošlo je točno dvadeset godina od smrti ovog izuzetnog Fijumana i njegova kćer Gianna mu je posvetila pjesmu koja nosi naslov “Chi semo noi fiumani?”(Tko smo mi Fijumani?). Pjesma je na Festivalu dobila prvu nagradu za najbolji tekst, a emotivni je doživljaj bio još snažniji jer je pjesmu pjevala uz pratnju festivalskog orkestra njena kćer, Martina Sanković Ivančić.
A tekst koji vam prilažem uz prijevod kaže:
Chi semo noi, fiumani? (Tko smo mi Fijumani?)
Musica e testo/Glazba i tekst: Gianna Mazzieri-Sanković
Arrangiamento/Aranžman: Sanjin Sanković
Canta/Pjeva: Martina Sanković Ivančić
Te vegno incontro assai contenta, te penso / Dolazim ti u susret jako vesela, mislim na te
E co te vedo in tei cantoni nostri / I kad te vidim u našim kantunima
e le barufe e i discorsi e i sogni e noi. / I one svađe i razgovori i snovi i mi.
Questo xe el tempo che me resta drento / Ovo je vrijeme koje je ostalo u meni
Anche se ciudo le coltrine te vedo / Iako zatvaram zavjese vidim te
Ti continui a spasegiar per le cali, / Nastavljaš se šetati po kalama
ti guardi l’ora sula Tore per non far tardi… / pogledaš sat na tornju da ne bi zakasnio
Parlime a mi, adesso ti pol / Pričaj mi o meni sada kad možeš
dime quel che sarà, dime quel che ti vol, / reci mi što će biti, reci što želiš
go trovado quel tempo che de picia scampava e volava con mi / našla sam ono vrijeme koje je bježalo kad sam bila mala i letjelo sa mnom
così sogno de andar per le cali con ti / i tako sanjam da se s tobom šećem po kalama
e de stringerte el brazo respirando con ti / da ti stisnem ruku dišući s tobom
e adesso con questi ricordi spasegio, mi sempre con ti… e te domando… / i sad šetam zajedno sa ovim sjećanjima, ja uvijek s tobom i pitam te…
Chi semo noi, fiumani? / Tko smo mi fijumani?
Chi semo noi? Adesso / Tko smo mi? Sada
Chi semo noi co guardo indrio? portemo drento el tuo mondo de prima? / Tko smo kad gledam unazad? Nosimo li u sebi tvoj nekadašnji svijet?
Chi semo noi? Gente de mar / Tko smo mi? Ljudi s mora
Ne piase rider, ne piase cantar / Volimo se smijati, volimo pjevati
Co riva i altri ghe aprimo el cor / Kad stižu drugi im otvaramo srce
Dandoghe un posto con amor / Pravimo im mjesto s ljubavlju
Te vegno incontro ogni giorno assai contenta / Dolazim ti u susret svaki dan jako vesela
Anche se quei colori e odori non me torna / Iako se one boje i mirisi ne vraćaju
Volerio qua fermarme in finestra parlarte / Htjela bih ostati ovdje na prozoru da razgovaram s tobom
ma ti ti sparisi in tel aria…e dopo fa mal / ali ti nestaješ u zraku…a to poslije boli
Parlime a mi, adesso ti pol / Pričaj mi, sada kad možeš
dime quel che sarà, dime quel che ti vol, / reci mi što će biti, reci što želiš
go trovado quel tempo che de picia scampava e volava con mi / našla sam ono vrijeme koje je bježalo kad sam bila mala i letjelo je sa mnom
così sogno de andar per le cali con ti / i tako sanjam da se s tobom šećem po kalama
e de stringerte forte respirando con ti / da te stišćem snažno i s tobom dišem
e adesso con questi ricordi spasegio, mi sempre con ti… e te domando… / i sad šećem sa ovim sjećanjima, ja uvijek s tobom i pitam te…
Chi semo noi, fiumani? / Tko smo mi Fijumani?
Gente de mondo che viagia per mari, / Svjetski ljudi koji plove morima
che vede tere e ponti lontani ma torna svelto ala bora e ai sui cari / koji vide daleke zemlje i mostove ali se vraćaju buri i njihovim najmilijima
Chi semo noi? Domani, / Tko smo mi? Sutra,
saremo ancora, fiumani? / hoćemo li biti još Fijumani?
Se guarderemo in tei oci e diremo: noi.. semo noi … noi semo noi / Gledat ćemo se u oči i reći ćemo: mi smo mi, mi smo mi/
FIUMANI/FIJUMANI
ETTORE MAZZIERI (1920 – 2004)
Nasce in Cittavecchia e frequenta l’elementare Nicolò Tommaseo. Grazie alla vocazione alla scrittura e al successo scolastico consegue una borsa studio per la frequenza di uno dei più prestigiosi istituti regi a Fano ma, a causa della situazione economica precaria in famiglia questa è costretta a declinare l’offerta. Parallelamente pratica lo sport e risulta pluripremiato: corsa e calcio. Intraprende la carriera giornalistica presso la «La Vedetta d’Italia». Nel 1944 viene arrestato e deportato nel campo di concentramento di Almostalh in Germania. Rientrato nel 1945 un anno dopo diventa segretario generale del Comitato cittadino di Fiume per lo sport e dirigente della Società sportiva Quarnero. Nel 1950 per aver difeso pubblicamente gli optanti viene licenziato e vive, per due anni, un periodo difficile. Di professione giornalista nel campo sportivo, culturale e cittadino, scrive per il quotidiano «La Voce del Popolo» (redattore della pagina sportiva), ma anche per «Panorama» e per la redazione italiana di Radio Fiume. Collabora con giornali italiani tra cui lo «Stadio», il «Resto del Carlino», il «Piccolo», il «Guerrin Sportivo», la «Gazzetta dello Sport» e l’australiano «El Fiuman». Fonda e redige «La Tore». Presidente della Comunità degli Italiani di Fiume (tra il 1979 e il 1983) e della SAC Fratellanza, una volta pensionato fonda la sezione della Terza età della CI. Nel 2007 esce postumo il libro Ettore Mazzieri. Storia e ciacole de un fiuman patoco, a cura di Gloria Tijan, Fiume, SAC Fratellanza CI Fiume.
Rođen je u Rijeci, u Starom Gradu, i pohađao osnovnu školu Nicolò Tommaseo. Zahvaljujući svom spisateljskom pozivu i akademskom uspjehu, dobio je stipendiju za pohađanje jednog od najprestižnijih kraljevskih instituta u Fanu, ali je zbog nesigurne ekonomske situacije obitelji bio prisiljen odbiti ponudu. Paralelno se bavio sportom te je osvojio više nagrada: trčanje i nogomet. Novinarsku karijeru započeo je u «La Vedetta d’Italia». Godine 1944. uhićen je i deportiran u koncentracijski logor Almostalh u Njemačkoj. Vrativši se 1945. godine, godinu dana kasnije postaje generalni sekretar Gradskog komiteta za sport Rijeke i direktor Športskog društva Quarnero. Godine 1950. dobio je otkaz jer je javno branio one koji su optirali i prolazili kroz teško razdoblje. Novinar po struci, pratio je sport, kulturu i kroniku, svoj radni vijek je proveo u dnevniku Talijanske manjine „La Voce del Popolo» (urednik sportske stranice), ali je pisao i za «Panoramu» te za talijansku redakciju Radio Fiume. Surađivao je s talijanskim novinama među kojima su «Stadio», «Resto del Carlino», «Piccolo», «Guerrin Sportivo», «Gazzetta dello Sport» i australski «El Fiuman». Osnovao je i uređivao «La Tore». Predsjednik Zajednice Talijana Rijeke (između 1979. i 1983.) i KUD Fratellanza, nakon umirovljenja utemeljio je sekciju za treće životno doba Zajednice Talijana Rijeka. Godine 2007. posthumno je objavljena knjiga Ettore Mazzieri – “Povijest i brbljanje jednog autohtonog Fijumana”, uredila Gloria Tijan, Rijeka, KUD Fratellanza.
#Fijumanski jezik #fiumanski dijalekt #jezik #Laura Marchig
