Mala škola fijumanskog dijalekta 8
Nakon što su se u lipnju ove godine održale u Rijeci brojne manifestacije vezane uz fijumansku kulturu, od Festivala „Canzonette fiumane“, do promocija knjige kao ona Rodolfa Segnana „Proverbi e filastrocche in fiuman – con cenni alla parlata ciacava e alla popolazione di fine Ottocento“ (Poslovice i dječje pjesmice na fijumanskom s osvrtom na čakavsko narječje i stanovništvo s kraja devetnaestog stoljeća“, u izdanju Zajednice Talijana Rijeke i Vijeća talijanske nacionalne manjine za Grad Rijeku, ove subote, 06. srpnja, držat će se zabava na koju smo svi pozvani, posvećena Kupalištu „Riviera“ jednom od povijesnih kupališta stare Rijeke koje je desetljećima bilo ljetno okupljalište svih Fijumana. Zabava uz glazbu i kulturni program održat će se upravo na stepenastim terasama na kojima se nekada nalazilo kupalište „Bagno Riviera“, odnosno neposredno Brodogradilišta 3 maj. Zabava će započeti u 19:00 sati, a završit će u 22:00 sata.
A sada malo fijumanske gramatike. Riječ o kojoj ćemo govoriti danas je BIC (čita se bič). Malo na standardnom talijanskom se kaže poco dok se na fijumanskom i samo na fijumanskom koristi termin bic. Kao na talijanskom jeziku može imati funkciju pridjeva (aggettivo), zamjenice (pronome) i priloga (avverbio) ali se ipak u nekim pojedinim slučajevima ne može koristiti te se umjesto bic’ koristi riječ poco.
Slijedi nekoliko primjera.
Aggettivo – Pridjev (Općenito označava ograničenu, oskudnu količinu ili broj i izravno je u suprotnosti s puno – MOLTO).
Može ga se koristiti zajedno s imenicama u jednini:
Per pranzo bevo solo un bic’ de vin. (Za vrijeme ručka pijem samo malo vina).
Ti devi boir la verdura in un bic’ de acqua. (Moraš kuhati povrće u malo vode).
Bic’ se može se koristiti s imenicama koje označavanu množinu:
In teatro era solo un bic’ de gente. (U kazalištu je bilo samo malo ljudi).
Ge xe rimasti solo un bic’ de cavei in testa, ormai el xe ciscalo. (Ostalo mu je malo dlaka na glavi, sad ćelav.)
Manca un bic’ de minuti prima che cominci la partida. (Nedostaje par minuta za početak utakmice).
Bic’ se može koristiti s apstraktnim imenicama:
Me xe rimasto solo un bic’ de pazienza. (Ostalo mi je malo strpljenja).
No’ ti ga un bic’ de creanza. (Ni malo nisi uljudan – ne znaš se ponašati).
Bic’ može označiti zdravstveno stanje:
Me fa un bic’ mal la testa. (Malo me boli glava)
Često se koristi za zamjenu pridjeva sa specifičnijim značenjem; s obzirom na intenzitet, ono je ekvivalentno slabom:
Tira un bic’ de vento. (Puše malo vjetra).
Fa un bic’ fredo. (Malo je hladno).
S imenicom ili zamjenicom:
Rijetko se u nekim slučajevima koristi kod partitivnog komplementa:
Semo rimasti un bic’ de noi a parlar el fiuman. (Ostalo nas je malo koji govorimo fijumanski), ali u rečenicama u kojima se koriste nedefinirane zamjenice, obično upotrebljavamo riječ poco, tj. množinu pochi (M) -čita se poki -poche (Ž) – čita se poke: Semo pochi ma boni. (Ostalo nas je malo, ali su najbolji ostali). Solo pochi de noi scrivi in fiuman. (Samo nas malo piše na fijumanskom.)
Kao prilog:
U smislu u maloj mjeri:
Posso caminar solo un bic’ po’ dopo me devo fremar perché me fa mal la gamba. (Mogu hodati samo malo, zatim moram stati jer me boli noga).
Koristi se s nekim glagolima:
Ghe sento (Ghe vedo) solo un bic’. (Čujem (vidim) samo malo).
Prilog koji izražava stanje:
Stago un bic’ mal. (Ne osjećam se baš dobro).
E adeso andemo un bic’ cantar: (I sad idemo malo pjevati):
Parole in fiuman de Laura Marchig
Musica e arangiamento de Felice Scrobogna
Canta Felice Scrobogna
Viva Cantrida Parole in fiuman de Laura Marchig Musica e arangiamento de Felice Scrobogna Canta Felice Scrobogna Ai bei tempi era el Rivera el vecio bagno dei fiumani ma anche ‘desso qua a Candrida distiremo i sugamani. In Portich guardar le barche per trovarse co’ i amici respierar odor de mar e ciacolar. Ritornello: A Cantrida, senza meno, noi torneremo a Cantrida in riva al mar a ciacolar. E quel Stadio indove el Pamich E anche el Sušanj se alenava Torni splender novo e bel, propio come el meritava. Ma savemo che el zimento Copa, disfa, dà el tormento. Salvaguarda questi scoi, questa giara, questo mar, e ricorda: la natura noi dovemo rispetar! Ritornello: A Cantrida senza meno noi torneremo, a Cantrida in riva al mar, a ciacolar. Viva Cantrida, viva Cantrida, via Cantrida Viva Cantrida, viva Cantrida, via Cantrida Viva Cantrida in riva al mar. In Portich guardar le barche per trovarse co’ i amici respierar odor de mar e ciacolar. Bever un bicer de nero, Bever un bicer de bianco Chi xe triste, chi xe stanco el se torna ralegrar. Viva Cantrida, viva Cantrida, via Cantrida Viva Cantrida, viva Cantrida, via Cantrida Viva Cantrida in riva al mar.#100 dugih riječkih jezika #kupalište #Kupalište Riviera #Rijeka #Zajednica Talijana
