Na mračnoj pozornici tri „gamadi“ u formi cabareta noira pretvaraju glavnog protagonista u svoju vrstu. „Gamad“ je naziv predstave sinoć premijerno izvedene u Exportdrvu, inspirirane literaturom Janka Polića Kamova i Slavka Gruma. Naziv predstave je metafora raznih umišljenih strahova i paranoja. Redateljica i koreografkinja kazališno-plesnog hibrida je Natalija Manojlović Varga.
Janko Polić Kamov i Slavko Grum
U književnosti dvadesetog vijeka, književnici poput Janka Polića Kamova i Slavka Gruma izdvojili su se svojim originalnim pristupima i dubokim razmatranjem ljudske egzistencije. Iako su obojica ostavili neizbrisiv trag u svojim književnim zajednicama, njihovi pristupi književnosti i svjetonazori značajno se razlikuju. Janko Polić Kamov, istaknuti hrvatski književnik rane moderne književnosti, poznat je po svom eksperimentalnom stilu pisanja koji je često bio nekonvencionalan i avangardan. Njegova djela, poput zbirke pripovijedaka “Isušena kaljuža”, odlikuju se mračnom atmosferom, temama očaja, smrti i otuđenja, te jezičnim eksperimentima koji su bili neuobičajeni za književnost njegova vremena. Kamov je bio pionir moderne književnosti u Hrvatskoj, istražujući unutrašnje svjetove likova i njihove psihološke sukobe na način koji je izazivao čitateljsku percepciju. S druge strane, Slavko Grum, slovenski književnik, poznat je po svojoj društvenoj angažiranosti i dramama koje su istraživale društvene nepravde i političke sukobe. Grumov stil pisanja kombinirao je elemente socijalnog realizma s ekspresivnim tehnikama kako bi stvorio upečatljive i duboke portrete društva i ljudi. Njegova najpoznatija drama “Dogodek v mestu Gogi” istražuje teme tuge, usamljenosti i traženja smisla u besmislenom svijetu, dok istovremeno naglašava socijalnu nepravdu i političke sukobe. Dok Kamovov stil često naglašava individualnu patnju i otuđenje, Grumova djela često se fokusiraju na kolektivnu borbu za socijalnu pravdu i političke promjene. Obojica su bili angažirani književnici koji su kroz svoje radove izražavali svoje političke i društvene stavove, ali su se razlikovali u fokusu svojih interesa i pristupu umjetnosti.
Slojevi percepcije
Možda upravo disparitet između ta dva književnika stvara dualnost unutar jedinstvenog entiteta glavnog lika. Novi stanar, Edi Ćelić, postaje opsjednut bivšim stanarom. Kompaktna kocka postavljena na pozornici postaje cijela soba, ormar, prijelaz između sna i jave koji ima atmosferu fantazije, zablude i ludila. Kocka se po potrebi rastavlja, otvara, dematerijalizira u skladu s pričom. U međuprostoru između konkretnosti stvarnosti i subjektivne konstrukcije iluzije, prožima se složena dinamika percepcije i interpretacije koja oblikuje naše razumijevanje svijeta. Tijekom predstave, lik Prvoga (novog stanara) suptilno se transformira u Drugoga (bivšeg stanara), te iz Drugoga u Gamad.
Prvi predstavlja simbol konvencionalne norme, uronjen u monotoni svijet svakodnevice, prikazan kroz sliku sitnog i opterećenog pojedinca odjevenog u sive hlače i košulju s tregerima. Nasuprot tome, drugi subjekt odiše monumentalnošću i dominantnošću, predstavljajući se kao egoistična figura obučena u crni dugački mantil i cilindar. Kada preuzme ulogu metafore za „gamadi“, odnosno za iluziju straha od stjenica i štakora, on se ogoljuje, otkrivajući se u svom suštinskom obliku. Tada se pojavljuje u trikou prošaranom crnim nitima, što simbolizira kaotičnu buku misli i apstraktno razmišljanje osobe koja je zavedena iluzijom. Ostali likovi su Tju (Andreja Brozović Adžić-Kapitanović), Njegovateljica (Jelena Lopatić) i Prostitutka (Deni Sanković). Likovi Tju (netaknuta, platonska, čista ljubav), Njegovateljice (majčinska ljubav, briga) i Prostitutke (požuda, strast, grijeh) istovremeno predstavljaju i apstraktne metafore „Gamadi“. Oni su kostimografski ujednačeni, u trikoima išaranim crnim nitima, crnim hlačama i mantilima te šeširima s crnim granama (rogovima). Putem pojedinih kostimografskih dodataka naznačuje se njihova transformacija iz stvarnih u imaginarne likove.
Odnos glazbe, režije i dramaturgije
U predstavi su korišteni fragmenti skladbi suvremenih hrvatskih skladatelja: Margarete Ferek Petrić, Mirele Ivičević, Petra Obradovića, Tene Ivane Borić, Davora Bobića i Gordana Tudora, u izvedbi Papandopulo kvarteta s albuma Scene izdavačke kuće Cantus te snimki s koncertnih izvedbi. Glazba je konstantni motiv na koji odgovara tijelo. Kroz samo dva zvuka; ljudskim glasom i saksofonom prožimaju se thanatos i humor. Pokret sadrži esenciju smrti koja se naglašava s vrlo malo teksta; dramaturgija je u službi tijela.
Unatoč temi koja je duboko uronjena u ružnoću i filozofsku težinu, publika je izvođače pljeskom ispratila čak četiri naklona.